اردوگاه مورخانِ اسلام نخستین!
در مقدمۀ کتاب از قول چیس رابینسون آمده‌است که مورخان اسلام نخستین به دو اردوگاه دسته‌بندی می‌شوند:
اردوگاه اول جایگاه آن دسته از مورخانی است که مصمم هستند خطوط کلی وقایع دوران زندگی پیامبر را مشخص کنند و از امکان تصفیهٔ موفقیت‌آمیز لایه‌های اساطیری متأخر از زندگی او و نیل به حقایق خام تاریخی اطمینان دارند.
در اردوگاه دوم مورخان مدرنی حضور دارند که به عقیده‌شان صرفاً می‌توان خاطرات برجای مانده از گذشته در نزد مسلمانان را مرتب و غربال کرد و نهایتاً آنچه دردسترس خواهد بود، هرچه‌قدر هم که کهن باشد، بازنمایی‌های «داستانی» گذشته است که نخبگان برای ساخت حافظهٔ فرهنگی جوامع خود و در نتیجه حفظ و شکل‌دهی هویت جوامع مسلمان بعدی آن‌ها را ساخته و پرداخته‌اند. نتیجه آنکه نمی‌توان از حصار ذهن سازندگان این روایات پلی به واقعیت‌های تاریخی زد.
خطر مواجههٔ غلط با سیره‌نگاری‌ها
به نظر آنتونی اگر منابع به مجموعهٔ سیره‌نگاری‌های اسلامی محدود باشد، ادعای مورخان اردوگاه دوم چندان بیراه نیست. بسیاری از محتویات این کتب بیش از آن که دربردارندهٔ «حافظهٔ تاریخی» باشند، در واقع «الهیات روایی‌شده» هستند. ناتوانی در شناخت این ماهیت کتب سیره‌نگاری منجر به اشتباهات فاحش تاریخی خواهد شد. در چنین بافتی تاریخ دیگر تاریخ نیست؛ بلکه قالبی است برای انتقال و ترویج آموزه‌های کلامی، فرقه‌ای، قبیله‌ای و سیاسی گروه‌های مختلف.
راه حل پیشنهادی: گسترش پایگاه داده
بر خلاف تصور سنتی، منابع ما برای شناخت محمد تاریخی منحصر به کتب سیره و مغازی نیستند. منابع اصلی محققان مدرن برای بازشناسی شخصیت تاریخی پیامبر اسلام به چهار دستهٔ زیر تقسیم می‌شوند:
۱. قرآن
۲. کتیبه‌ها، نسخه‌های خطی و شواهد باستان‌شناختی
۳. گزارش‌های غیراسلامی معاصر و یا نزدیک به معاصر از ظهور اسلام که عمدتاً به زبان‌های ارمنی، یونانی و سریانی نوشته شده‌اند
۴. منابع مکتوب عربی دربارهٔ پیامبر که عمدتاً، اما نه منحصراً، در سنت سیره‌نگاری حفظ شده‌اند.
هدف نویسنده از نگارش کتاب
آنتونی می‌گوید این اثر با دو هدف اساسی نوشته شده است: اول، ارائهٔ روشی برای مطالعهٔ تطبیقی کهن‌ترین منابع عربی در زمینهٔ سیرهٔ نبوی همگام با منابع دسته‌اولی چون قرآن و گزارش‌های غیراسلامی متعلق به قرن هفتم و هشتم میلادی و نشان دادن این که چگونه چنین مطالعه‌ای می‌تواند منابع سیره را احیا کند؛ و ثانیاً، روشن کردن شرایط تاریخی و جریان‌های فکری‌ای که موجب پیدایش سنت سیره و مغازی به عنوان ژانری مجزا از ادبیات عربی در اواخر قرن هفتم و قرن هشتم میلادی شد.
معرفی بخش‌های کتاب
بخش نخست
در این بخش، نویسنده به سراغ منابعی می‌رود که پیش از آغاز سنت سیره‌نگاری نوشته شده‌اند و دربردارندهٔ اطلاعاتی دربارهٔ پیامبر اسلام هستند. مطالعهٔ تطبیقی ادبیات مسیحی باستان متأخر و همچنین منابع کهن اسلامی، بخش عمدهٔ این فصل از کتاب را به خود اختصاص می‌دهد. مواردی از این دست نشان می‌دهند که مطالعهٔ توأمان منابع معاصر غیرعربی و سیره‌نگاری‌های اسلامی می‌تواند تصویری قابل‌اتکا، هرچند غیرجزئی، از محمد تاریخی به ارمغان بیاورد.
بخش دوم
این بخش روایتی است از سرآغاز ادبیات نوشتاری سیرهومغازی در اواخر دورهٔ اموی و اوایل خلافت عباسی. چنانکه در بخش دوم نشان داده می‌شود، سیره‌نگاری اسلامی از بدو تولد از سوی دستگاه خلافت اموی و عباسی راهبری می‌شده است.
بخش سوم
بخش پایانی کتاب کوششی است برای پاسخ به این پرسش که دستگاه خلافت از سنت سیرهومغازی چه می‌خواست و این خواسته‌ها را از چه طریقی محقق می‌کرد؟ از نگاه نویسنده انگیزهٔ اصلی دستگاه خلافت از پایه‌گذاری سنت سیره‌نگاری تأمین مشروعیت حکومت نوپای اسلامی و تهیهٔ مبنایی فکری برای توجیه اقدامات حاکمیتی از جمله فتوحات بوده است. در این بخش نشان داده می‌شود که نخبگان حکومتی برای ساخت چنین بنایی مواد خام را از سنت شفاهی برجای‌مانده از حافظهٔ جمعی مسلمین و قرآن برگرفتند، اما این مصالح خام را با الهام از گفتمان امپراطوری‌های دورهٔ باستان متأخر یعنی امپراطوری ساسانی و بیزانس تصفیه کردند، بازخوانی نمودند و به آن سروشکلی یکپارچه دادند.
در نهایت کتاب با نگاهی به چشم‌انداز مطالعات در باب سیرهٔ نبوی و جایگاه سنت سیرهومغازی در آیندهٔ این رشته به پایان می‌رسد.
آنتونی در این ارائه، به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه خوانش‌های انتقادی منابع غیرمسلمان و مسلمان در کنار هم می‌تواند جان تازه‌ای به مطالعه تاریخی زندگانی محمد[ص] و تحولی که پیام او در جهان ایجاد کرد، ببخشد. او نشان می‌دهد که چگونه با قرار دادن این منابع در بافتار تاریخی فکر و فرهنگ دوران باستان متأخر، می‌توان ارزیابی تازه‌ای از منابع اولیه زندگی محمد[ص] داشت. همچنین این مساله را می‌کاود که چه بینش‌های جدیدی را می‌توان از بررسی سنت‌های چندلایه‌ای پیرامون زندگی ایشان به دست آورد. همچنین، مدل مرسوم در میان پژوهشگران سیره را نادرست می‌داند و مدلی جایگزین پیشنهاد می‌دهد که به ما کمک کند از یک منظر با وضوح پایین از سیرهٔ پیامبر، به یک منظر با وضوح بالاتر ارتقا پیدا کنیم.
شان آنتونی دکترای خود را در سال ۲۰۰۹ از دانشگاه شیکاگو با نگارش پایان‌نامه‌ای درباره عبدالله بن سبا دریافت کرده و پس از آن در موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون، دانشگاه ارگون و دانشگاه ایالتی اوهایو به فعالیت پژوهشی و تدریس پرداخته‌است. جدیدترین کتاب او با عنوان “محمد و امپراتوری‌های ایمان: بر ساخت پیامبر اسلام” (انتشارات دانشگاه کالیفرنیا، ۲۰۲۰) یکی از مهم‌ترین آثار آکادمیک در سال‌های اخیر درباره پیامبر به شمار می‌رود که با استقبال خوبی مواجه شده‌است.